दुर्गम स्वास्थ्य सेवा पाउन कठिन
औषधि उपचार नपाएर दुर्गमका मानिसको अल्पायुमै ज्यान जाने गरेको छ । पछिल्लो समय जलवायु परिवर्तनको असर, कोभिड महामारी र अन्य दुर्घटनाले उच्च रुप लिएको देखिन्छ । नयाँ–नयाँ रोगको प्रकोपले राष्ट्र नै आक्रान्त छ । जन्मलाई जति स्वाभाविक रुपमा लिए पनि मृत्युलाई त्यसरी स्वाभाविक रुपमा लिने संस्कार भइदिएको भए मानव समाजमा यति धेरै विकृति र विभेद उत्पन्न हुने थिएन होला । आज जीवनलाई भोगविलासमा चुर्लुम्म डुबाउने प्रवृत्तिले समाज, देश–विदेशमा समेत बेलाबखत शीत युद्ध उत्पन्न भएको छ । यस्ता युद्धलाई समयमै पहिचान गरेर तह नलगाउने हो भने भविष्यले ठूलै क्ष्ति बेहोर्नुपर्ने अवस्था आउन सक्छ ।
अहिले पूर्वीय र पश्चिमी संस्कृतिमा प्रतिस्पर्धाजस्तै भएको छ । पूर्वीय दर्शन मान्ने मानिस स्वास्थ्य उपचारमा ध्यान, आराधना, शाकाहारी भोजन, जडीबुटीको प्रयोग गर्छन् र यसैलाई निरोगी रहने मुख्य आधार मान्छन् । तर पाश्चात्य संस्कृतिका मानिस स्वास्थ्य उपचारमा फिजियोथेरापी, आधुनिक औषधिको सेवन, मानव अंग प्रत्यारोपण गर्नतिर लाग्छन् । उनीहरु यसैलाई दीर्घ जीवन प्राप्त गर्ने स्रोत मान्छन् । स्वस्थ र सुखी रहने उपयुक्त माध्यम के भन्ने धारणामै एकमत रहेको अवस्था छैन । मानवजगत् उन्नति र परिवर्तनको बाटो छोडेर जीवनमा कमाएको सम्पत्ति उपचारमै खर्चिन्छ ।
कुनै पनि व्यक्तिले स्वास्थ्य उपचार पाउने संवैधानको मौलिक र मानवअधिकारभित्र पर्दछ । स्वास्थ्य उपचारको नाउँमा गाउँँपालिकास्तरमा एउटा १० शय्यासम्मको अस्पताल र वडास्तरको स्वास्थ्य चौकी निर्माणले निरन्तरता पाएको छ । तर कतिपय दुर्गम स्थानमा स्वास्थ्य चौकी नै छैन । कतै स्वास्थ्य चौकीका लागि भवन नभएको भन्दै स्वास्थ्यकर्मीले निजी मेडिकल, जडीबुटी व्यापारजस्ता दोस्रो व्यवसाय रोजेका छन् । नयाँ सरचनामा गाउँपालिकामा अस्पातल बन्ने कामले पूर्णता नपाउँदा स्वास्थ्य सेवा सुचारु हुन सकेको छैन । बरु जिल्ला अस्पताल र स्वास्थ्य चौकी सर्वसाधारणका लागि उपचारका माध्यम बनेका छन् । भनिन्छ, स्वास्थ्य चौकीमा ३५ प्रकारका र जिल्ला अस्पताममा ७० प्रकारका औषधि निःशुल्क छ । तर स्वास्थ्य चौकीमा सिटामोल, डिकोल्ड, डाइजिन, जीवनजललगायत ६–७ प्रकारका औषधि मात्र बिरामीले पाउने गरेका छन् । जिल्ला अस्पतालमा भने अलि बढी नै औषधि उपलब्ध हुन सक्छ ।
