आत्मनिर्भरताका कुरा

नेपाललाई कृषिप्रधान मुलुक भनिए पनि देशभित्र आवश्यक पर्ने खाद्यान्न, फलफूल र तरकारी विदेशबाट आयात गर्नुपर्ने अवस्था छ । जनसंख्याको ठूलो हिस्सा कृषिक्षेत्रमा संलग्न भए पनि कृषिको औद्योगिकीकरण हुन नसक्दा उत्पादन बढ्न सकेको छैन, उल्टै परनिर्भरता बढिरहेको छ । यदाकदा केही उदाहरणीय काम भएका होलान् तर समग्रमा स्थिति निराशाजनक नै छ । अहिले कृषिक्षेत्रप्रति जनस्तरमा समेत रुचि घट्दै गइरहेको छ । जनशक्तिको अभावका कारण हो वा खेतीपातीप्रति अरुचि भएर हो, कैयौं स्थानमा खेतीयोग्य जमिन बाँझो देखिन्छ ।
वैदेशिक रोजगारका नाममा कैयौं नेपाली युवाहरु विदेशमा भौंतारिएका छन् तर तिनलाई देशभित्रै उत्पादनमूलक काममा लगाउने राज्यसँग कुनै योजना छैन । हरेक वर्ष वर्षातको मौसममा बीउबीजन र रासायनिक मलको अभाव हुने गर्छ। त्यसैले कृषिप्रति किसानहरुको आकर्षण बढ्न सकेको छैन । त्यसैको परिणाम हो, उत्पादन बढ्न सकिरहेको छैन । यस वर्ष रासायनिक मलको अभाव देखिएको छैन तर किसानले राज्यबाट पाउनुपर्ने सहुलियत वा सुविधा पाउन सकिरहेका छैनन् । अनुदानको मल नाम मात्रको छ भने सरकारको स्वामित्व रहेका बैंकहरुले समेत किसानहरुसँग १४⁄१५ प्रतिशतसम्म चर्को ब्याज असुलिरहेका छन् ।
हाम्रा राज्य सञ्चालकहरुको सोच र राजनीतिक भ्रष्टाचार बढाउने भ्रष्ट मानसिकता झनझन् बढ्दै गइरहेको छ । मुलुकमा गणतन्त्र आइसके पनि जनतालाई रैती ठान्ने सामन्तवादी चिन्तन अहिले पनि कायमै छ । किसानहरुका लागि राणा र राजाको शासनजस्तै अहिलेको गणतन्त्र नहुनुपथ्र्यो तर नेतृत्ववर्गको सोच पुरानै रहेकाले व्यवहारमा खासै फरक देख्न पाइएको छैन । नेपालको विकास गर्ने प्रमुख आधार कृषि, पर्यटन र जलस्रोतलगायतका क्षेत्रहरु हुन् । तर सबै क्षेत्रको अवस्था बेहालजस्तै छ । यसो हुनुमा कुनै एउटा पक्षलाई दोषारोपण गर्नुभन्दा पनि तत्कालै दीर्घकालीन र अल्पकालीन योजना बनाएर अगाडि बढ्न आवश्यक छ ।
एउटा उदाहरण, कृषियोग्य जमिनमा भइरहेको अव्यवस्थित प्लटिङले कृषि उत्पादनमा नकारात्मक प्रभाव पारिरहेको छ। नेपालको विकास सीधै कृषिक्षेत्रसँग जोडिएको छ । कृषिको उत्पादन वृद्धि वा विकासविना मुलुकको विकास सम्भव छैन । कृषिको औद्योगिकीकरणतर्फ व्यापक जनसमुदायलाई आकर्षित गर्ने ढंगको हरित क्रान्ति वा कृषि क्रान्ति जे नाम दिए पनि त्यस खालको कार्यक्रम बनाउन अबेर गर्नुहुँदैन । किसानलाई मल, बीउबिजन, बैंक ऋणमा विशेष सहुलियत दिएर आकर्षित गर्ने न्यूनतम कामसमेत अहिलेसम्म बनेका सरकारहरुले गरेनन्। यस खालको विडम्बनापूर्ण स्थिति तत्काल अन्त्य गर्न जरुरी छ। मुलुकभित्र उत्पादन नबढाएर राष्ट्रिय अर्थतन्त्र बलियो हुँदैन ।