डेकेन्द्र स्मृति दिवस ः न्यायको लडाइँमा डेढ दशक

दैलेख : तत्कालीन द्वन्द्वकाल । माओवादीले व्यवस्था परिवर्तनका लागि भन्दै चलाएको दशवर्षे जनयुद्ध । २०५२ सालबाट माओवादीले तत्कालीन राजतन्त्रसँग विभिन्न माग राख्दै शुरु गरेको दशवर्षे जनयुद्धमा धेरै नेपालीले ज्यानको आहुति दिए ।
परिवर्तनका लागि भन्दै माओवादीले गरेको युद्धमा कोहीले अनाहकमा ज्यान गुमाउन प¥यो । माओवादीको चरम यातनाबाट अनाहकमा ज्यान गुमाउनेमा एक थिए दैलेखका पत्रकार डेकेन्द्रराज थापा । दैलेखको पत्रकारिता क्षेत्रमा जीवित प्रश्न हो तत्कालीन माओवादीद्वारा मारिएका पत्रकार थापाको न्यायको लडाइँ ?
साउन २७ गते (अर्थात्) आज माओवादीद्वारा अपहरणपछि वीभत्स हत्या गरिएका पत्रकार थापाको १८ औँ स्मृति दिवस । माओवादीबाट अनाहकमा पत्रकार थापा मारिए पनि न्याय प्राप्तिको लडाइँ भने करिब दुई दशकसम्म मरेको छैन ।
पत्रकार थापाको हत्या भएको १८ वर्ष पुगेको छ । उनको परिवार र दैलेखका पत्रकारले करिब दुई दशकसम्म न्यायको लडाइ जारी राखेका छन् । दैलेख बजारको खानेपानी लाइन काटिएपछि वार्ताका माध्यमबाट समस्या समाधान गर्ने भन्दै यहाँको नौमूले पुगेका उनको तत्कालीन माओवादीले २०६१ असार १२ गते अपहरण गरी ४५ दिन बन्धक बनाई हत्या गरेको थियो ।
माओवादी पक्षले भने सीआइडीको काम गरेको, जनसत्ताको अनुमतिबिना आधार क्षेत्रमा प्रवेश गरेको जस्ता आरोप लगाउँदै विज्ञप्तिमार्फत हत्याको जिम्मेवारी लिएको थियो । माओवादीले नौमूलेबाट अपहरण गरी ४५ दिन बन्दी बनाएर हत्या गरिएका पत्रकार थापाको शव नौमूलेको द्वारी जंगलमा गाडिएको अवस्थामा २०६१ साल साउन २७ गते फेला परेको थियो ।
नेपाल पत्रकार महासंघको अनुरोधमा राष्ट्रिय मानवअधिकार आयोगको प्राविधिक सहयोगमा २०६५ असार ११ गते पत्रकार डेकेन्द्रराज थापाको चिहान उत्खननपछि शव पहिचान गरी परिवारलाई जिम्मा लगाइएको थियो ।
उनकी श्रीमती लक्ष्मी थापाले जिल्ला प्रहरी कार्यालय दैलेखमा २०६५ भदौ ५ गते हत्यामा संलग्न भएका ९ जनाविरुद्ध किटानी जाहेरी दिएकी थिइन् । किटानी जाहेरी पछि प्रहरीले वेला–वेला गरी पक्राउ गरेका ६ जनामध्ये ३ जनाले कैद सजाय भुक्तान गरिसकेका छन् भने अन्य ३ जना अहिले पनि कारागारमा छन् ।
पहिलो चरणमा प्रहरीले अभियुक्तहरू पक्राउ गरेपछि तत्कालीन प्रधानमन्त्री बाबुराम भट्टराई र महान्यायाधिवक्ता मुक्ति प्रधानले सार्वजनिक रूपमै हस्तक्षेप गरेका थिए। मुद्दाको अनुसन्धान तुरुन्त रोक्न प्रहरी र सरकारी वकिललाई आदेश दिएका थिए ।
मुख्य अभियुक्त फरार सूचीमा
जिल्ला अदालत दैलेखले पत्रकार थापाको हत्यामा संलग्न ९ जनालाई नै कानुनी दायरामा ल्याउन फैसला गरेको लामो समय बित्दासमेत सरकार पक्षले फरार व्यक्ति पक्राउ गर्न चासो नदिँदा हत्यामा संलग्न पुष्टि भएका मुख्य अभियुक्त अझै प्रहरीको फरार सूचीमा छन् ।
पत्रकार थापाको तत्कालीन माओवादीले हत्या गरेको १८ वर्ष पुगेको भए पनि हत्यामा संलग्न मुख्य अभियुक्त सहित ३ जना अझै दैलेख प्रहरीको फरार सूचीमा छन् । दैलेख प्रहरीका अनुसार अदालतबाट २०–२० वर्ष सजाय तोकिएका २ जना सहित ३ जना फरार रहेका छन् ।
थापाको हत्यामा मुख्य दोषी करार गर्दै जिल्ला अदालत दैलेखले २०–२० वर्ष कैद सजाय तोकिएका मुक्ति भन्ने बमबहादुर खड्का र केशव खड्का सहित अदालतले ३ वर्ष कैद सजाय तोकेका भक्तिराम लामिछाने फरार रहेका जिल्ला प्रहरी कार्यालय दैलेखका प्रहरी इन्स्पेक्टर नरेश विकले बताए ।
प्रहरीका अनुसार फरार ३ जनाको खोजी भइरहेको छ । ‘हामीले फरार ३ नै जनाको खोजी कार्य तीव्र पारेका छौँ, वेला–वेला गरिएका अप्रेशनहरूले उनीहरूलाई पक्राउ गर्न सकिएन, सूचना संकलन गर्ने काम भइरहेकाले फरार अभियुक्तलाई छिटै समात्छौँ’, प्रहरी इन्स्पेक्टर विकले भने ।
हामी अझै आन्दोलनमा छौँ
दैलेखका पत्रकारहरूले आफूहरू अझै आन्दोलनमा रहेको बताएका छन् । पत्रकार महासंघ दैलेख शाखाका अध्यक्ष यज्ञराज थापाले न्यायालयले गरेको फैसलासँग जोडिएका मुख्य अभियुक्त अहिलेसम्म फरारको सूचीमा हुनु स्थानीय प्रशासनको लाजमर्दो चरित्र भएको बताए ।
व्यवस्था परिवर्तनसँगै शान्तिपूर्ण अवस्था आइसक्दा पनि न्यायालयले दण्डित गरेका मुख्य अभियुक्त पक्राउ नपर्नुको कारण सम्बन्धित निकायले प्रस्ट पार्न जरुरी रहेको थापाको भनाइ छ । ‘के कति कारणले पक्राउ गर्न नसकिएको हो भन्ने प्रश्न बारम्बार उठिरहेको छ, न पक्राउ गर्न सक्नु न जवाफ दिन सक्नु यो स्थानीय प्रशासनको लाचारीपन हो’, थापाले भने ।
उनले अहिले पनि दैलेखका पत्रकारहरूको निरन्तर माग थापाको हत्यामा संग्लनमध्येका मुख्य अभियुक्तलाई तत्काल पक्राउ गरी कानुनी कारबाहीमा लैजानुपर्ने रहेको छ । अन्यथा दैलेखका पत्रकार पुनः आन्दोलनको मोर्चामा होमिने बाध्य हुने अध्यक्ष थापाको भनाइ छ ।